Tarihi Mekanlar

Tatvan Kalesi

Kanuni Sultan Süleyman’ın vezirlerinden Zal Paşa tarafından, Tatvan’ın bu günkü Çağlayan mahallesinde 1550-1560 tarihleri arasında yapılmıştır. İran Şahı Tahmasb Adilcevaz ve Ahlat Kalelerini istila ettikten sonra, Van’a yardım gitmemesi için kaleyi yıktırmıştır. Tatvan Kalesinin kalıntıları rivayete göre halen Yatılı İlköğretim Okulunun temelleri altında bulunmaktadır.

Kalekıran Kalesi

Tatvan’a bağlı Çekmece (Şahmiran) köyünün üstünde, Nemrut Dağı kraterindeki mevcut büyük göl ile paralel olarak bulunan bu kale bütün Tatvan ve çevresine hâkim durumdadır. Ancak aşınma ve toprak örtmesi sonucu bir tepe görüntüsü vermektedir. Tepenin etrafında yontulmuş taştan kale surları görünmektedir. Bu kale, bölgeye Nemrut’tan sonra gelen Pers krallarından Şahmiran’ın hüküm sürdüğü mevkidir.

Tatvan El-Aman (Rahva) Kervansarayı

Tatvan – Bitlis yolu üzerinde Rahva düzlüğünde devlet yolu kenarında yer almaktadır. Çok büyük bir alanı kaplayan eser, eski yayınlarda zaviye olarak geçmekte ve Van Beylerbeyi Hüsrev Paşa tarafından XVI. yüzyılda yaptırıldığı kaydedilmekte ise de eserin yapılışına ait bir kitabesi bulunmamaktadır. İnşa edilmiş olduğu arazi Bitlis-Muş ve Van yollarının birleştiği Rahva düzlüğü geçmişte, kış aylarında kervanlar için en tehlikeli yerlerin başında gelmekteydi. Bu derece önemli bir alanda yapılmış olması eserin çok geniş bir araziyi kaplamasına ve hatta bazı kısımların eklenmesine neden olmuştur. Böylece kaplamış olduğu arazi bakımından Anadolu’nun en büyük kervansarayı unvanını kazanmış bulunmaktadır.

Avlu dâhil olmak üzere beş bölümden meydana gelen kervansaray bir camii, bir hamamı, bir havuzu ve 160 odayı da bünyesinde bulundurmaktadır. Siyahi renkte ve sağlam bir taş damarından oluşan han 90 metre uzunluğunda, 70 metre genişliğinde büyük bir tarihi külliyedir.

Tatvan Abdulcelil Behtani Türbesi

Hz.Ömer döneminde yörede İslam dinini anlatmak üzere Reşadiye bucağına gelip yerleşen Abdulcelil Behtani burada eğitim amaçlı bir medrese ile bir zaviye kurmuştur. Bir süre sonra burada vefat eden Abdulcelil Behtani, medresenin yanına defnedilmiştir. Türbesinin üzerine bir kümbet yanına ise bir camii inşa edilmiştir. Halen önemli bir kısmı ayakta bulunan Türbe ve Zaviye bakımsızlıktan harabe halindedir.

Tatvan Hüseyin Dede (Bapir-i Kal) Türbesi

Hüseyin Dedenin 1470-1550 yılları arasında yaşadığı rivayet edilmektedir. Kardeşi Şeyh Hasan ile birlikte yöreye yerleşen Hüseyin Dedenin Hüsrev Paşa ile yakın bir dostluğu bulunduğu için kendisine İncekaya (Por) köyü bağışlanmıştır. Burada vefat eden Hüseyin Dedenin türbesi, Hüsrev Paşa tarafından yaptırılan camiinin yanında bulunmaktadır. Cami, mağaranın içi düzenlenerek ve ilaveler yapılarak inşa edilmiştir. Caminin inşaatında işlenmiş taşlar kullanılmış olduğu halde, camii ve türbesinin duvarları sonradan sıva ve yeşil bir boya ile örtüldüğü için tarihi yapı özellikleri bozulmuştur.

Camiinin yakınında Hüseyin Dedenin inzivaya çekildiği, takriben beş metre yükseklikte, kayaya oyulmuş bir çilehane de bulunmaktadır. 24 basamaklı bir demir merdivenle çıkılabilen çilehane iki bölümden (ibadet yeri ve yatma yeri) oluşmaktadır.

Tatvan Kotum Baba (Abdullah Bin Derare) Türbesi

Kotum Baba, İslam ordularının bölgeye gelmesi ile birlikte Kotum (Küçüksu)’a kadar gelebilmiş, yaşlı olduğu için daha ileri gidemeyerek burada kalmış ve burada vefat etmiştir. Kotum Baba Türbesi kendi adıyla anılan mescidin ön bölümünde çilehanesinin yanındadır. Türbenin iç bölmelerinin bazıları kayalara oyularak oluşturulmuştur.

Urartu Kaya Mezarı

Van Gölü Feribot İşletmesi sahasında yer alan ve Kale Tepe adıyla bilinen bölgede yer alan Urartu dönemi kaya mezarı iki ayrı odacıktan meydana gelmiştir. Odacıkların giriş kapıları kesme taşlardan oyularak ve süslenerek yapılmıştır. Mezarın içinde defineciler tarafından açılan çukurlara rastlanmaktadır. Aynı bölgede son zamanlarda yapılan araştırmalar sonucu M.Ö. III. bin yıla ait buluntular ortaya çıkarılmıştır.

Tatvan Küçüksu (Kotum) Mezarlığı

Tatvan – Van karayolu üzerinde, Tatvan’ın 7 km. güneydoğusundaki Küçüksu’da iki tarihi mezarlık bulunmaktadır. Tatvan – Hizan karayolunun hemen karşısında yer alan dik bir kayalık üzerinde yükselen tepede yer alan ilk mezarlık günümüzde de kullanılmaktadır. Mezarlıkta dağınık vaziyette sanduka şeklinde ve şahideli birçok mezar bulunmaktadır. Mezarlığın güney ve orta kısmında yoğunlaşan tarihi mezarlardan en eskisi, üç kademeli prizmatik sanduka şeklindedir. Sandukanın üzerinde yer alan kitabede 569 (1173) tarihi yazılıdır.

Küçüksu’daki ikinci mezarlık, diğerinin kuzey yönünde yer almaktadır. Burada genellikle ikişer şahideden oluşan 12 mezar ile dikdörtgen prizma ya da üzeri üçgen prizma şeklindeki 8 sanduka mezar bulunmaktadır. Birçoğu harap durumdaki mezarda kitabe veya süsleme mevcut değildir.

Tatvan Dalda Köyü Mezarlığı

Tatvan’ın 10 km. kadar batı yönündeki Dalda (Engesor) köyünde bir tarihi mezarlık bulunmaktadır. Köye giden patika yolun sağındaki yamaçta yer alan mezarlıkta 16’sı şahideli, diğerleri çatma lahit prizma (sanduka veya kademeli prizma) sanduka türünde 72 mezar tespit edilmiştir.Mezarlığın batı yönünde yer alan tek şahide, dış yüzünde kandilin kenarındaki kabartma, rumi, kıvrık dallardan oluşan bezemesi ve diğer yönündeki Ramazan 723 ( 1323 Eylül) tarihi veren kitabesi ile dikkat çekmektedir.

Tatvan Tokaçlı Köyü (Paşaelmalı ) Mezarlığı

Tatvan’ın yaklaşık 20 km. doğusundaki Paşaelmalı mezrasında 28 şâhideli mezarın yer aldığı bir mezarlık tespit edilmiştir. Mezar taşlarındaki kitabelerden, burasının XV. yüzyılda kullanılmış olduğu anlaşılmaktadır. Bir kısmı yere düşmüş vaziyette duran genellikle tek şahideden oluşan mezarların en eskisi 841 (1438) de ölen Davut kızı Asiye’ye aittir.

Tatvan Göllü Ovası S.George Manastırı

S.George Manastırı Tatvan-Van karayolunun 35. kilometresinde kahveler mevkiinden başlayan Göllü Ovasında kurulmuştur. Göllü S.George Manastırı, kalın ve yüksek bir çevre duvarı ile ç evrilmiştir. Güney duvarının uçlarında bulunan iki kule yıkılmıştır. Güney duvarı üzerindeki kitabede tamamen yıkılan bölme duvarlarının 1760 yılında yeniden yapıldığı anlaşılmaktadır. Bir zamanlar Karçıkan Piskoposluk merkezinin de bulunduğu kilisenin kalıntılarına bakılarak, duvarların beyaz ve kalın kireç ile sıvandığı tahmin edilebilir. İnşa ve dekoratif süslemelerden dolayı kilisenin 900’lu yıllarda yapıldığı sanılmaktadır.

Tatvan Tuğ Kilisesi

Tatvan Çağlayan Mahallesinde, hakim tepede yer alan kilisenin hangi döneme ait olduğu bilinmemektedir. Yöredeki kilise mimarisinin izlerini burada da görmek mümkündür. Ancak üzerinde her hangi bir kitabe bulunmadığından kilisenin kimler tarafından ve ne zaman inşa edildiği bilgisi mevcut değildir. Yapı yer yer tahrip olmuş olmakla beraber kısmen sağlam bir görünü vermektedir.